De ministerraad keurde net voor het zomerreces 10 voorontwerpen van wet in eerste lezing goed. Die teksten bevatten de kern van de pensioenbesparing-Jambon. 3 voorontwerpen van wet liggen voor advies voor in het FPD-beheerscomité: de nieuwe ‘werkvoorwaarden’*, de pensioenmalus/bonus en de toegang tot het vervroegd pensioen. 

Het beheerscomité bespreekt die adviesvragen op 25 augustus en 22 september. De federale regering wil de pensioenbesparing-Jambon in december door het parlement jagen. De Jambonmalus zou daarbij al op 1 januari 2026 in voege treden. We overlopen hieronder kort de voorstellen die voor advies voorliggen. 

*nieuwe term voor ‘effectieve tewerkstelling’

Gelijkstellingen voor nieuwe ‘werkvoorwaarden’

Het voorontwerp van de wet Werkvoorwaarde pensioenregelingen spreekt niet over een uniforme definitie van ‘effectieve tewerkstelling’. Het ontwerp van de reglementaire tekst geeft enkel een opsomming mee van de periodes die kunnen meetellen voor de nieuwe ‘werkvoorwaarden’ die de Arizona-regering invoert. 

Wat meetelt voor de werkvoorwaarde verschilt voor de pensioenmalus/bonus, de nieuwe toegangspoort tot het vervroegd pensioen, en het gewaarborgd minimumpensioen. De onderstaande tabel vat de ‘werkvoorwaarden’ volgens het zomerakkoord 2025 samen. 

De (arbeids)dagen met recht op loon (waaronder vakantiedagen) tellen altijd voor de werkvoorwaarde, net als dagen tijdelijke werkloosheid. Moederschapsrust en zorgverloven tellen mee voor de vrijstellingsvoorwaarde van de pensioenmalus en voor de toegang tot het gewaarborgd minimumpensioen, maar (opvallend genoeg) niet voor de nieuwe toegangspoort tot het vervroegd pensioen. Ziektedagen tellen enkel als ‘effectieve tewerkstelling’ voor de toegang tot het gewaarborgd minimumpensioen. Militaire dienst telt niet voor de nieuwe toegangspoort tot het vervroegd pensioen, noch voor de toegang tot het gewaarborgd minimumpensioen. 

Opsomming ‘Werkvoorwaarden’ volgens zomerakkoord 2025

Pensioenmalus/bonus

• Dagen met betaling van loon (o.a. verlof, periode gewaarborgd loon)
• Militaire dienst
• Moederschapsrust & zorgverloven
• Tijdelijke werkloosheid
• Periode als tewerkgestelde werkloze
• Specifieke crisisstelsels Brexit/corona

Nieuwe toegangspoort vervroegd pensioen (42 jaar effectieve tewerkstelling)

• Dagen met betaling van loon (o.a. verlof, periode gewaarborgd loon)
• Tijdelijke werkloosheid

Gewaarborgd minimumpensioen

• Dagen met betaling van loon (o.a. verlof, periode gewaarborgd loon)
• Moederschapsrust & zorgverloven (behalve tijdskrediet met motief kind)
• Tijdelijke werkloosheid
• Periode als tewerkgestelde werkloze
• Specifieke crisisstelsels Brexit/corona
• Ziektedagen

Gelijkstelling ziektedagen

De integrale gelijkstelling van ziektedagen voor de voorwaarde ‘effectieve tewerkstelling’ minimumpensioen (5000 dagen strikt criterium, 3120 dagen soepel criterium) is een belangrijke versoepeling ten opzichte van de regeling uitgewerkt door de Vivaldi-regering. Het is een lichtpuntje in het sociaal regressieve ‘zomerakkoord 2025’. De vorige regering voerde een voorwaarde ‘effectieve tewerkstelling’ in voor de toegang tot het minimumpensioen en stelde daarbij ziektedagen niet gelijk aan effectief werk – dat wordt nu dus teruggedraaid. 

Voor wie langer dan 5 jaar arbeidsongeschikt was, voorzag men wel een zogenaamde ‘neutralisatieregel’ waarbij het aantal te bewijzen dagen tewerkstelling afneemt in functie van de duur van de arbeidsongeschiktheid. 

Die regeling vertoonde 2 belangrijke hiaten:

1. Wie minder dan 5 jaar arbeidsongeschiktheid was, zag zijn voorwaarde effectieve tewerkstelling niet verminderen. 

2. Voor deeltijdse werknemers (minimumpensioen soepel criterium) daalde de voorwaarde effectieve tewerkstelling pas na 23 jaar arbeidsongeschiktheid (!). 

Pensioenmalus/bonus

Wie vanaf 2026 op vervroegd pensioen gaat (voor 66/67 jaar) en niet voldoet aan de ‘werkvoorwaarde’ (35 jaar met 156 effectief gewerkte dagen én 7020 effectief gewerkte dagen) ziet zijn pensioen verminderd met een pensioenmalus van 2, 4 of 5% per jaar vervroeging. Wie vanaf 2026 blijft werken na het bereiken van de wettelijke pensioenleeftijd (66/67 jaar) en voldoet aan de ‘werkvoorwaarde’ (35 jaar met 156 effectief gewerkte dagen én 7020 effectief gewerkte dagen) bouwt per jaar een procentuele pensioenbonus van 2, 4 of 5% op.

Wie in 2025 al voldoet aan de voorwaarden voor het vervroegd pensioen, maar besloot door te werken, is sowieso vrijgesteld van de pensioenmalus. Zowel malus- als bonus wordt toegepast op basis van het aantal maanden pensionering voor of na de wettelijke pensioenleeftijd. Wie bijvoorbeeld 1 maand langer werkt dan de wettelijke pensioenleeftijd, zal 1/12de van de procentuele bonus voor een volledig jaar ontvangen.

Voor de ‘werkvoorwaarde’ tellen (arbeids)dagen met recht op loon (waaronder betaald verlof), militaire dienst, zorgverloven, moederschapsrust, tijdelijke werkloosheid, periodes als tewerkgestelde werkloze en specifieke crisisstelselsels Brexit/Corona. Ziekteperiodes tellen niet als ‘effectieve tewerkstelling’ voor de vrijstelling van de pensioenmalus, maar de regering stelt wel een zogenaamde ‘ziektecorrectie’ voor.

Het percentage van de pensioenmalus hangt af van het geboortejaar:

• Geboortejaar 1961-1965: 2% malus per jaar;
• Geboortejaar 1966-1974: 4% malus per jaar;
• Geboortejaar 1975 en later: 5% malus per jaar.

Het percentage van de nieuwe pensioenbonus hangt af van het geboortejaar:

• Geboortejaar 1962 en eerder: 2% bonus per jaar;
• Geboortejaar 1963-1972: 4% bonus per jaar;
• Geboortejaar 1973 en later: 5% bonus per jaar.

Kanttekening: de vrijstellingsvoorwaarde van 35 effectieve jaren & 7020 effectief gewerkte dagen (= gemiddeld 45 jaar halftijdse tewerkstelling) is bijzonder streng voor deeltijdse werknemers. Bijna 1 op 2 vrouwelijke werknemers is zo bij vervroegd pensioen niet vrijgesteld van de malus. 

Wat houdt de ziektecorrectie precies in?

Voor wat de pensioenmalus- en bonus betreft, tellen ziektedagen niet mee voor de werkvoorwaarde. De federale regering wil evenwel met een zogenaamde ‘ziektecorrectie’ de ‘impact van de pensioenmalus milderen voor wie langdurig ziek was’. Via een formule corrigeert men de vroegste pensioendatum zonder malus op basis van eerdere ziekteperiodes. 

Daarbij vermenigvuldigt men het verschil (in maanden) tussen de vroegste pensioendatum en de vroegste pensioendatum zonder pensioenmalus met het aandeel ziektedagen tijdens de loopbaan. Voor wie langdurig ziek was, ‘verzacht’ men zo enigszins de pensioenmalus. Voor wie tijdens de loopbaan kortstondig ziek was en daardoor net niet aan de werkvoorwaarde voldoet, is de impact evenwel verwaarloosbaar.

Voorbeeld ‘ziektecorrectie’ pensioenmalus langdurig zieke

Jan begint vanaf de leeftijd van 18 jaar met werken. Hij was tijdens zijn loopbaan 12 jaar langdurig ziek, 1 jaar werkzoekend en werkte gedurende 30 jaar voltijds als werknemer en ambtenaar. Zijn vroegste pensioendatum bereikt hij op 61 jaar, na 43 jaar loopbaan. De vroegste pensioendatum zonder pensioenmalus bereikt hij op zijn 66ste, omdat hij dan pas voldoet aan de ‘werkvoorwaarde’. Het verschil tussen beide data bedraagt 5 jaar of 60 maanden. De proportie ziektedagen tijdens zijn loopbaan bedraagt 12x43 of 0,279. Hierdoor zal Jans vroegste pensioendatum zonder malus ‘slechts’ schuiven met 60 - 60 x 0,279 = 60 – 17 = 43 maanden. Door de ‘ziektecorrectie’ kan Jan 17 maanden eerder op pensioen zonder pensioenmalus.

Voorbeeld ‘ziektecorrectie’ pensioenmalus kortstondige zieke

Lydia werkt sinds haar 20ste halftijds (50%) als zorgkundige. Op haar 50ste was ze een heel jaar ‘uit’ met borstkanker. Lydia bereikt haar vroegste pensioendatum op 62 jaar na 43 jaar loopbaan. De vroegste pensioendatum zonder malus bereikt ze op haar 65ste, aangezien ze dan pas voldoet aan de ‘werkvoorwaarde’. Het verschil tussen beide data bedraagt 3 jaar of 36 maanden. De proportie ziektedagen tijdens haar loopbaan bedraagt 1 / 43 of 0,023. Hierdoor zal Lydia’s vroegste pensioendatum zonder malus ‘slechts’ schuiven met 36 - 36 x 0,023 = 36 – 1 = 35 maanden. Kortom, de ziektecorrectie brengt weinig zoden aan de dijk voor Lydia, aangezien ze slechts 2 maanden vroeger op pensioen kan zonder pensioenmalus. 

En tenslotte geldt dat de wettelijke pensioenleeftijd voortaan bepaald wordt aan de hand van het geboortejaar en niet langer op basis van het ingangsjaar van het pensioen. Die reglementaire aanpassing was al in voorbereiding onder minister Lalieux, maar wordt nu pas in wettekst gegoten. Op die manier klikt men het recht op pensioen vast voor wie besluit verder te werken.

Toegang vervroegd pensioen

Onder het mom van ‘harmonisering’ wijzigt de federale regering de definitie van loopbaanjaar voor de toegang tot het vervroegd pensioen. Momenteel telt een loopbaanjaar voor een zelfstandige mee na 2 kwartalen (minimum)bijdragebetaling, voor werknemers na 104 gewerkte (of gelijkgestelde) dagen, voor ambtenaren vanaf 4 maanden. 

Vanaf 2027 telt een kalenderjaar in de drie pensioenstelsels mee vanaf 156 gewerkte of gelijkstelde dagen (= 6 voltijdse equivalente maanden). Die nieuwe definitie geldt ook voor loopbaanjaren uit het verleden en beïnvloedt zo mogelijk de vroegste pensioendatum voor wie dicht bij het pensioen staat.

De regering voorziet de volgende overgangsmaatregelen:

• Het ‘vastklikken’ van het recht op vervroegd pensioen voor wie in 2025 en 2026 aan de voorwaarden voor het vervroegd pensioen voldeed. 

• Wie 60 jaar is (2025) moet maximaal 1 jaar langer werken, wie 59 jaar (2025) is maximaal 2 jaar.

• De regering-De Wever vraagt de sociale (gespreks)partners een regeling uit te werken voor het 1ste loopbaanjaar binnen de gesloten enveloppe voor overgangsmaatregelen (€500 miljoen, bedrag 2029).

Vanaf 2027 komt er een nieuwe toegangspoort tot het vervroegd pensioen: vanaf 60 jaar en na 42 ‘effectieve loopbaanjaren’. In elk loopbaanjaar moeten er dan 234 gewerkte dagen zijn, wat overeen met 9 voltijds equivalente maanden. Het zomerakkoord 2025 voorziet voor die toegangspoort tot het vervroegd pensioen een heel stringente definitie van ‘effectieve tewerkstelling’. 

Enkel (arbeids)dagen met recht op loon (waaronder betaald verlof) en tijdelijke werkloosheid tellen mee voor de drempel van 234 gewerkte dagen per jaar. Opvallend, zowel moederschapsrust als zorgverloven zijn volgens de letter van de (ontwerp)teksten niet gelijkgesteld. De niet-gelijkstelling voor moederschapsrust zou een rechtstreekse discriminatie op basis van geslacht zijn.

Tabel: toegangsvoorwaarden vervroegd pensioen vanaf 2027

Auteur: olivier.pintelon@abvv.be