Wit-Rusland wordt vaak de laatste dictatuur van Europa genoemd. Afgelopen januari werd president Loekasjenko voor een 7de opeenvolgende ambtstermijn herkozen in verkiezingen die door internationale waarnemers als een schijnvertoning worden bestempeld. 

Sociaal verzet

De situatie is niet eenvoudig in dit land, dat onafhankelijk werd na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. De onafhankelijke Wit-Russische vakbonden, verenigd in de confederatie BKDP, nemen al drie decennia deel aan het sociaal verzet tegen het regime. Dat doen ze meer bepaald via de coördinatie van actie- en stakingscomités die op de werkvloer ontstonden na de – eveneens vervalste – presidentsverkiezingen van 2020. De situatie van de politieke tegenstanders, mensenrechtenactivisten en vakbonden is verder verslechterd sinds het begin van de Russische agressie tegen Oekraïne in februari 2022 en Loekasjenko's onwrikbare steun voor Poetin sindsdien. Er zitten nu meer dan 1.200 politieke gevangenen in Wit-Russische gevangenissen.

De regering ontbond op 19 april 2022 de onafhankelijke vakbonden en liet hun leiders arresteren. Ze bestempelde de onafhankelijke vakbonden als extremistische organisaties. Op grond van welke misdaad? Hun weigering om de Russische agressie tegen Oekraïne te steunen en het feit dat ze blijven oproepen tot respect voor de werknemersrechten en de democratie.

Gevangenen v/m

De gearresteerde syndicalisten werden veroordeeld tot gevangenisstraffen van 2 tot 11 jaar. Sommigen werden gemarteld. De detentieomstandigheden zijn voor alle gevangenen bijzonder zwaar: dwangarbeid, geen zorg bij ziekte, schrijnende hygiënische omstandigheden, een verbod om hulp van buitenaf te krijgen, enzovoort. De situatie is vaak nog meer discriminerend voor vrouwelijke gevangenen. Van de 70 syndicalisten die in 2022 werden gearresteerd, zitten er 28 nog steeds achter de tralies. Eén van hen is Alaksandr Yarashuk, de voorzitter van de vakbondsconfederatie BKDP, die veroordeeld werd tot vier jaar gevangenis en wiens gezondheidstoestand – volgens de berichten die ons bereiken – zeer zorgwekkend is.

Degenen die werden vrijgelaten maken nu deel uit van de honderden syndicalisten die gelukkig aan hun gevangenisstraf zijn ontsnapt, maar deze mensen en hun families worden regelmatig lastiggevallen, geïntimideerd of ze worden het slachtoffer van fysiek en psychologisch geweld. Anderen zijn in ballingschap gegaan en hebben zich aangesloten bij degenen die het land al hadden verlaten. Ze delen hun getuigenis, zoals tijdens de webinar die het Internationaal Vakverbond op 16 april organiseerde, drie jaar na de inval in april 2022.

Top-10

Sindsdien is het er niet beter op geworden, integendeel. De vervolging is zo brutaal dat Wit-Rusland vandaag door het IVV wordt beschouwd als een van de tien slechtste landen ter wereld voor werknemers (Global Rights Index van het IVV). 

Ondanks deze repressie, hebben de Wit-Russische vakbonden de strijd in binnen- en buitenland nooit opgegeven. Dankzij de internationale solidariteit, heeft de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) artikel 33 van het IAO-statuut in 2023 in werking gesteld, een uitzonderlijke maatregel die wordt toegepast wanneer een land de fundamentele beginselen van de arbeidsverhoudingen systematisch negeert. Het is de eerste keer in bijna twintig jaar dat dit instrument wordt gebruikt. Dit is geen formaliteit: het is een kwestie van luid en duidelijk zeggen dat een land niet zomaar mensen kan gevangenzetten omdat ze opkomen voor de werknemersrechten.

Vrijlating

Het ABVV eist samen met het ganse IVV de vrijlating van de syndicalisten die werden gevangengezet en de intrekking van alle aanklachten tegen hen, de stopzetting van alle vormen van intimidatie, pesterijen en toezicht, en het herstel van de erkenning van de onafhankelijke vakbonden. We hebben ook de Belgische regering opgeroepen om zo snel mogelijk een vergadering te organiseren en uit te leggen welke maatregelen ze heeft genomen en van plan is te nemen om de beslissing van de IAO te respecteren. Een dossier om op te volgen dus ... 

• Je kunt solidariteit betuigen door de petitie te (laten) ondertekenen.
• Voor meer informatie over de huidige situatie in Wit-Rusland, kan je het interview met Liza Merliak beluisteren, een Wit-Russische syndicaliste in ballingschap.
• Aankondiging van de uitreiking van de Arthur Svensson Internationale Prijs 2025 aan Aliaksandr Yarashuk (prijs die jaarlijks door de Noorse vakbeweging wordt uitgereikt voor de verdediging van de vakbondsrechten en democratie).

Auteur: rafael.lamas@abvv.be