“Humanitaire stad” of concentratiekamp?

Op 7 juli kondigde de Israëlische minister van Defensie, Israel Katz, de oprichting aan van een “humanitaire stad” op de ruïnes van Rafah. Dit gebied zou in eerste instantie plaats bieden aan de 600.000 ontheemden uit de kuststreek van Al-Mawasi en vier distributiecentra voor humanitaire hulp omvatten, die beheerd zouden worden door “internationale partners”. Op termijn zou de hele burgerbevolking van Gaza, meer dan twee miljoen mensen, door het Israëlische leger naar dit gebied worden overgebracht. Na een screening zouden de Palestijnen het gebied niet meer mogen verlaten. Israël zou de twee maanden durende wapenstilstand, waarover momenteel wordt onderhandeld, gebruiken om deze “stad” te bouwen. De aankondiging van Israel Katz leidde tot een storm van protest in de Israëlische media, waar de toekomstige “humanitaire stad” wordt vergeleken met een “concentratiekamp” (zie de opinies van journalisten Zvi Bar'el en Gideon Levy, en de Israëlische oud-Premier Ehud Olmert). Op dezelfde dag onthulde Reuters een plan voor “humanitaire doorvoerzones” die beheerd zouden worden door de Gaza Humanitarian Foundation (GHF) en waar Palestijnen “tijdelijk zouden kunnen verblijven, deradicaliseren, re-integreren en zich voorbereiden op hervestiging indien zij dat wensen”. 

Geld verdienen aan gedwongen verplaatsing

Volgens informatie van de Financial Times stelden de Boston Consulting Group en het Tony Blair Institute for Global Change een economisch plan op om een “Riviera” in Gaza te creëren, in opvolging van het plan dat de Amerikaanse President Trump in februari 2025 aankondigde. Dit plan voorziet in de betaling van 500.000 Palestijnen om de Gazastrook te verlaten. Met minder inwoners zou de Gazastrook volgens hen meer investeerders kunnen aantrekken.

“Follow the money”

Het Israëlische leger rechtvaardigt de sloop van structuren in Gaza met een vermeende “militaire noodzaak”. Beloningen die zijn toegezegd aan de bestuurders van zware machines die bij deze sloopoperaties worden ingezet, bewijzen echter dat alles in het werk wordt gesteld om zoveel mogelijk gebouwen te vernielen en zo de terugkeer van Palestijnse burgers onmogelijk te maken. 

Het VN-Bureau OCHA meldt dat meer dan een miljoen kinderen worden getroffen door de toenemende hongersnood en ondervoeding.

Catherine Russell, van UNICEF verklaarde dat er in 21 maanden tijd naar verluidt meer dan 17.000 kinderen zijn gedood en 33.000 gewond in Gaza.

Brandstoftekort

Brandstof is essentieel voor het voortbestaan in Gaza. Het voorziet ziekenhuizen, watervoorzieningssystemen, rioleringsnetwerken, ambulances en alle aspecten van humanitaire operaties van energie. Na een totale brandstofblokkade van meerdere maanden meldden de Verenigde Naties dat de brandstoftekorten in Gaza een kritiek niveau hebben bereikt. Hoewel Israël vorige week voor het eerst in 130 dagen weer brandstof toeliet, geeft de VN aan dat de toegestane hoeveelheid slechts voor één dag voldoende is.

Ondertussen, elders in de bezette Palestijnse gebieden

Terwijl de Israëlische aanval op Iran en de situatie in Gaza alle aandacht opeisen, voeren kolonisten dagelijks dodelijke aanvallen uit in de Westelijke Jordaanoever, met de hulp van het Israëlische bezettingsleger. Op vrijdag 11 juli 2025 werd een 20-jarige Palestijns-Amerikaan, Sayfollah Musallet, doodgeslagen door kolonisten. In het overwegend christelijke Palestijnse dorp Taybeh intimideren kolonisten de inwoners en hebben ze de ruïnes van een 5e-eeuwse kerk aangevallen. De dag ervoor kondigde de Israëlische politie, onder leiding van de extremistische minister van Nationale Veiligheid Ben Gvir, de oprichting aan van een nieuw vrijwilligerskorps bestaande uit kolonisten. Een initiatief dat door verschillende anti-bezettingsorganisaties werd omschreven als een ‘privé-militie die loyaal is aan Ben Gvir’.

Gedwongen verplaatsing

In het zuiden van de Jordaanvallei zijn op 5 juni 2025 honderden Palestijnen gedwongen verplaatst uit het dorp Mu'arrajat, vanwege het geweld van kolonisten die enkele dagen eerder een buitenpost hadden opgezet in het hart van het dorp. Deze verdrijving doet denken aan de situatie van de gemeenschappen in de regio Masafer Yatta, ten zuiden van Hebron, die dagelijks worden blootgesteld aan geweld door kolonisten en een uitzettingsbevel dat op elk moment kan worden uitgevoerd.

Koloniale wetgeving

In een uitgebreid rapport dat op 3 juli 2025 werd gepubliceerd, beschrijft de Palestijnse ngo Adalah opnieuw hoe opeenvolgende Israëlische regeringen een juridisch kader hebben gecreëerd om de nederzettingen uit te breiden en te consolideren, terwijl ze tegelijkertijd de landrechten van de Palestijnen systematisch uitholde. Het rapport legt uit hoe de huidige extremistische Israëlische regering zich op deze fundamenten heeft gebaseerd om een nieuwe fase van annexatie te versnellen.

Alle ogen gericht op de EU 

Kallas-“deal”

Op donderdag 10 juli 2025 kondigde Hoge EU-Buitenlandvertegenwoordiger Kaja Kallas een akkoord aan met Israël over de toegang van meer humanitaire hulp tot Gaza. Hoewel dit aantoont dat (dreigen met) economische sancties een impact kunnen hebben op de humanitaire situatie, leidde het akkoord vooralsnog niet tot een reële verbetering van de situatie op het terrein. Ondertussen werden bovendien opnieuw tientallen Palestijnen gedood bij hulpverdelingsposten. 

Israël verklaarde trouwens dat er geen formeel akkoord is met Europa.

Hoewel elke verbetering van de catastrofale humanitaire situatie in Gaza uiteraard erg welkom zou zijn, is de aankondiging van Kallas allesbehalve de grote doorbraak die ze claimt te zijn. De lat voor humanitaire hulp werd reeds in 2024 bepaald door het Internationaal Gerechtshof: volledige en ongehinderde humanitaire hulp. Na anderhalf jaar vruchteloos te vragen om de voorlopige maatregelen van het Hof uit te voeren, legt de EU nu de lat een pak lager en herverpakt het dit als een diplomatieke doorbraak. De Israëlische “toegevingen” worden ook door sommigen aangehaald om de discussie over een mogelijke opschorting van het EU-Israël Associatieakkoord (op basis van Israëls schending van artikel 2 van het akkoord) te bevriezen. Dit terwijl de artikel 2-schendingen waarvan sprake niet enkel over Gaza gaan maar ook over de Westelijke Jordaanoever, en dat de scope van de vastgestelde schendingen in Gaza veel ruimer is als het blokkeren van humanitaire hulp. Het feit dat Israël nu dan toch humanitaire hulp toelaat, na maandenlang vol te hebben gehouden dat dit niet kon wegens Hamas, is feitelijk ook een schuldbekentenis dat Israël de Palestijnse burgerbevolking de afgelopen maanden uithongerde. 

Opties op tafel

Naar aanleiding van de vaststelling dat Israël artikel 2 van de associatieovereenkomst schond, heeft Kaja Kallas de lidstaten passende maatregelen van de EU voorgelegd, waarvan sommige unanimiteit vereisen (volledige opschorting van de overeenkomst of het politieke deel ervan, sancties tegen de kolonisten) en andere een gekwalificeerde meerderheid (opschorting van het commerciële deel van de overeenkomst, handelsmaatregelen om producten uit de nederzettingen te verbieden). Voor het eerst wordt een nationaal verbod op handel met de nederzettingen door de Europese Commissie erkend als een juridisch mogelijke optie, een erkenning van de maatregel die Ierland heeft genomen en die door België zou kunnen worden gevolgd. Deze opties werden besproken tijdens de Raad Buitenlandse Zaken van 15 juli. 

Er werd geen enkele maatregel genomen, Kallas zal tweewekelijks monitoren en het opnieuw agenderen in september.

Oproepen van het maatschappelijk middenveld

Zelfs als de humanitaire hulp na het akkoord van Kallas zou worden hervat, ontslaat dit de EU niet van haar verplichting om de associatieovereenkomst met Israël op te schorten. De door de EU vastgestelde schendingen gaan namelijk veel verder dan het blokkeren van humanitaire hulp, en hebben niet alleen betrekking op Gaza maar ook op de Westelijke Jordaanoever en Oost-Jeruzalem. De oproepen van het Europese en Belgische maatschappelijk middenveld om de overeenkomst op te schorten blijven meer dan ooit actueel. Aan de vooravond van de raadsbijeenkomst hebben Amnesty International, Al-Haq Europe en een coalitie van Israëlische ngo's eveneens geëist dat de EU haar reactie niet beperkt tot de humanitaire situatie.

Gerechtelijke klacht

Op 7 juli 2025 hebben Palestijnse slachtoffers, gesteund door burgers en organisaties, de Belgische staat in gebreke gesteld wegens zijn passiviteit ten aanzien van de situatie in Gaza. Zij vragen de Belgische staat om “alle redelijkerwijs beschikbare middelen in te zetten” tegen de genocide die momenteel in Gaza plaatsvindt, zoals vereist door het Genocideverdrag van 1948. Zonder antwoord op woensdag 16 juli 2025 zal het collectief een kortgeding instellen bij de rechtbank van eerste aanleg te Brussel. 

Internationale sancties en solidariteit

Sancties VS

De Verenigde Staten kondigden aan om sancties op te leggen aan de VN-rapporteur voor de mensenrechtensituatie in de bezette Palestijnse gebieden, Francesca Albanese, vanwege haar laatste rapport over de “economie van genocide”. In reactie op deze aankondiging verklaarde Stéphane Dujarric, woordvoerder van de Verenigde Naties, dat het opleggen van sancties aan speciale rapporteurs een “gevaarlijk precedent” vormt. Als reactie op de nominatie van Donald Trump voor de Nobelprijs voor de Vrede (door de Israëlische Premier Netanyahu), lanceerde Avaaz een petitie om een Nobelprijskandidatuur van Francesca Albanese en Palestijnse artsen in Gaza te promoten.

In haar rapport verwijst Francesca Albanese naar de medeplichtigheid van bedrijven en de privé-sector:  Elbit Systems, IBM, Microsoft, Caterpillar, Hyundai, Volvo,Heidelberg, Materials, CAF,BP, Chevron,Booking, AirBNB,BNP Paribas Fortis, Allianz, Axa en anderen.

In Colombia kwamen vertegenwoordigers van  30 landen bijeen (Den Haag-groep) om concrete maatregelen te bespreken tegen Israël.

Freedom Flotilla: een nieuw schip van de “Freedom Flotilla”, de Handala, is op 13 juli 2025 vanuit Syracuse in Italië vertrokken om Gaza te bereiken en de Israëlische blokkade te doorbreken. De reis kan hier worden gevolgd. 

België

De rechtbank van eerste aanleg in Brussel heeft de Vlaamse regering niet alleen opgedragen een specifieke container met militair materieel te blokkeren, maar ook elke nieuwe doorvoer van militair materieel naar Israël verboden. De Vlaamse regering overweegt echter beroep

In zijn toespraak ter gelegenheid van de nationale feestdag noemde koning Filip van België het lijden in Gaza een schande voor de mensheid en verklaarde hij zich te scharen achter iedereen die de ernstige schendingen van de mensenrechten in Gaza aan de kaak stelt, waar onschuldigen verhongeren en worden gedood door bommen, stikkend in hun enclave.

Minister Prevot heeft samen met andere ministers van Buitenlandse Zaken een oproep gedaan aan Israël om de oorlog te beëindigen.

Agenda

Save the date: de volgende nationale manifestatie voor Palestina vindt plaats op zaterdag 7 september 2025. Meer info volgt.