Opinie: Het minimumpensioen verhogen tot minstens 1500 euro is meer dan verantwoord

Arbeidseconoom Stijn Baert noemt een verhoging van het minimumpensioen als politiek smeermiddel onverantwoord. Maar hij gaat zelf een paar keer sterk de mist in met zijn ondertussen grijsgedraaide plaat.

Kijk, dat politici vandaag praten over een minimumpensioen van 1500 euro komt er dankzij het ABVV. Ja, wij zetten ideeën in de markt. Het was onze toenmalige ABVV-voorzitter Michel Nollet die aan het begin van dit millennium het idee opperde van een minimumpensioen van 1500 euro. In 2017 zette onze oud-voorzitter Rudy De Leeuw deze eis kracht bij in zijn 1 mei-speech en het werd een centrale eis op ons congres van 2018. Ja, het ABVV is niet alleen een fijne vakbond, maar ook een ideeënmachine.

Het doet ons dan ook deugd te zien dat er vandaag zo uitvoerig gesproken, geschreven en gedebatteerd wordt over onze eis. Stijn Baert zwengelt het debat wat verder aan, maar er schort wel het een en ander aan zijn stuk.

Goed voor iedereen

Ten eerste. Belastingen en sociale zekerheid zijn niet hetzelfde. Sociale zekerheid is een verzekering tegen sociale risico’s waar je bijdraagt naar vermogen en je ontvangt naar behoefte. In een land waar de helft van de gepensioneerden moet rondkomen met een pensioen dat onder de 1500 euro netto ligt, terwijl de gemiddelde rusthuisfactuur in Vlaanderen in 2019 1.790 euro per maand bedroeg, is het duidelijk: die behoefte is niet vervuld.

Vrouwen zijn daarenboven dubbel de klos. Zij hebben vaak 2 pensioenen nodig om hun rusthuisfactuur te kunnen betalen. De loonkloof tussen mannen en vrouwen mondt uit in een nóg grotere pensioenkloof. In België ligt een gemiddeld vrouwenpensioen vandaag 26% lager dan een gemiddeld mannenpensioen. Zowat de helft van de vrouwen heeft een pensioen van minder dan 1000 euro per maand. Dit in België, anno 2020.

Ten tweede. Zelfstandigen kunnen het meest profiteren van een hoger minimumpensioen. Zij zijn de grootste categorie die hier het meeste uit kunnen halen. Dat zeggen wij niet. Dat zeggen cijfers van de federale pensioendienst. 66% van de zelfstandigen heeft een pensioen onder de 1500 euro. Everybody wins met een hoger minimumpensioen.

Ten derde is het ook nodig de volgende precisering aan te brengen. Hoe wordt het minimumpensioen berekend? De 1500 euro netto waarvan sprake is het bedrag voor wie 45 jaar loopbaan op de teller staan heeft. De gemiddelde loopbaan van een man is 42 jaar, die van een vrouw 36,6 jaar. Concreet betekent dit dat voor de gemiddelde man het minimumpensioen dus slechts 1400 netto zou zijn en voor de gemiddelde vrouw slechts 1233 euro.

Ten vierde dan. De vraag naar de betaalbaarheid. De fervente verdedigers van het grote kapitaal staan steeds weer op de eerste rij om te roepen: “En wie gaat dat betalen?”. Sterker nog, het zijn net zij die door hun maatregelen het tekort in de sociale zekerheid stelselmatig hebben vergroot. Zo spreken ze vaak niet over bijdragen, maar over lasten, want mee bijdragen aan pensioenen, uitkeringen of gezondheidszorg dat is lastig. Er mee van genieten, dat is iets anders natuurlijk.

Welke maatregelen hebben het tekort in de sociale zekerheid dan vergroot? In de eerste plaats hét grote cadeau aan bedrijven van de regering-Michel, de taxshift. De verlaging van die werkgeversbijdrage voor de sociale zekerheid van 32% naar 25% kost onze sociale zekerheid tegen 2020 netto 3,5 miljard euro, terwijl ze geleid heeft tot hogere bedrijfswinsten en niet tot een betere concurrentiepositie of jobs, jobs, jobs. Opnieuw, zeggen wij niet. Maar de Nationale Bank in een recent rapport. Wat ook zorgde voor miljarden aan minderinkomsten voor de sociale zekerheid waren de 4,6 miljard euro bijdrageverlagingen. Of wat te denken van 2,6 miljard euro aan cafetariaplannen, bijjobs, flexijobs, …. Verschillende statuten die haast niets bijdragen aan onze sociale zekerheid.

Als kers op de taart besliste de regering tevens om de evenwichtsdotatie in de sociale zekerheid vanaf 2021 stop te zetten. Pure politieke onwil dus. Want dit kan dan gebruikt worden, op het moment van federale regeringsonderhandelingen, als pasmunt, als “zoenoffer”.

Wij vinden zoiets heel erg. De zelf gecreëerde tekorten in de sociale zekerheid misbruiken om de sociale bescherming verder af te bouwen getuigt van een (uiterst) beperkte kennis of het moedwillig negeren van belangrijke principes van onze westerse samenleving: herverdeling, solidariteit en rechtvaardigheid.

De taart is groot genoeg

Ten vijfde. Wat stellen wij dan voor? Wel, onze voorstellen liggen in die lijn van eerlijke herverdeling, solidariteit en rechtvaardigheid. Het minimumpensioen van 1500 euro netto is voor ons het absolute minimum. We zijn het voor een stukje eens met Stijn Baert. De pensioenhervorming mag zich niet beperken tot louter de verhoging van de minimumuitkeringen. Dit zou onze sociale verzekering afzwakken naar een basisverzekering met enkel solidariteit. Het verzekeringskarakter van de sociale zekerheid moet versterkt worden. Daarom is het nodig dat de berekening aangepast wordt: het loonplafond is te laag en drijft richting cafetariaplannen. Het berekeningspercentage moet ook opgetrokken worden van 60 naar 75%. Want onze wettelijke pensioenen zijn te laag, niet enkel de minima. Dit optrekken zou ongeveer 3 miljard euro per jaar kosten.

Er is geld om waardige wettelijke pensioenen te financieren. Het vergt politieke wil (en beslissingen) om het juist te besteden. Bedrijven betalen niet langer 33% op de sociale bijdragen voor lonen, maar slechts 25% (zoals we hierboven al schreven). Als we nu eens bijvoorbeeld met de bedrijven afspreken om 27% te maken van die 25%? Dan winnen we met die 2% verschil per jaar zo maar eventjes 2,6 miljard terug! Daarmee kan je voor iedereen een minimumpensioen van 1.500 euro netto per maand garanderen.

Op een tweede niveau: elk jaar wordt er meer dan 20 miljard euro doorgesluisd naar belastingparadijzen en ontsnapt het grote geld aan de Belgische fiscus. Vandaag echter kennen we, dankzij de o.a. Paradise papers, de namen, adressen én de bedragen van deze grote multinationals of de rijke aandeelhouders. Wij stellen voor om dat geld terug te vorderen om zo de pensioenen te verhogen.

Iedereen heeft recht op een pensioen dat betrouwbaar, voorspelbaar, solidair en correct gefinancierd is. Daarom is het absoluut noodzakelijk om ons pensioenstelsel te verbeteren. Zodat we de gepensioneerden van vandaag én die van morgen in staat stellen op een waardige manier oud te worden.

Celien Vanmoerkerke (adviseur studiedienst ABVV) & Raf De Weerdt (federaal secretaris ABVV)