De Centrale Raad voor het Bedrijfsleven (CRB) heeft zijn rapport over tewerkstelling en competitiviteit voor 2024 gepubliceerd. Dit verslag is een begeleidend rapport bij het verslag over de beschikbare marges dat eerder werd gepubliceerd. Het rapport werd in samenspraak met de sociale gesprekspartners opgesteld en biedt een analyse van de grootste uitdagingen voor de Belgische economie. Er ligt een bijzondere focus op de transities op het gebied van klimaat, technologie en demografie. Het rapport is specifiek bestemd als boodschap aan de federale regering en benadrukt dat de uitdagingen alleen kunnen worden aangepakt met een goed functionerend sociaal-overlegsysteem.  

Het rapport identificeert verschillende belangrijke uitdagingen. Ten eerste is er de ecologische transitie, waarbij het huidige beleid onvoldoende is om de klimaatdoelen te bereiken. Klimaatverandering leidt tot extreme weersomstandigheden, verlies van biodiversiteit en economische verstoringen, wat een directe impact heeft op werknemers. Indien de klimaatdoelstellingen niet behaald worden, zijn er financiële consequenties voor de overheid. Daarnaast is er de demografische transitie, waarbij de vergrijzing een uitdaging vormt voor de overheidsfinanciën door stijgende kosten voor pensioenen en gezondheidszorg. De technologische transitie is een andere uitdaging, aangezien nieuwe technologische ontwikkelingen onvoldoende worden benut, wat economische en sociale winsten in gevaar brengt. Tot slot is er de geopolitieke context, waarbij geopolitieke veranderingen de politieke onrust aanwakkert en productieketens verstoord.

Om deze uitdagingen het hoofd te bieden, stelt het rapport een visie en strategie voor. Consumptie- en productiepatronen moeten veranderen om efficiënter met middelen om te gaan en de CO2-uitstoot te verminderen. Grote investeringen zijn nodig in openbare infrastructuur, energie-efficiëntie van huishoudens, industriële processen en landbouw. Om de levensstandaard te behouden, moeten de efficiëntie van de inzet van middelen (productiviteit) en de werkgelegenheid worden verhoogd. Het is essentieel dat niemand wordt vergeten in deze transities; een collectieve aanpak is nodig waarbij de mens centraal staat en specifieke maatregelen worden genomen om risicogroepen te beschermen. Investeringen in innovatie zijn cruciaal voor integratie in nieuwe waardeketens en verbetering van de efficiëntie. Daarnaast moet de beschikbaarheid van grondstoffen en kritieke technologieën worden gewaarborgd en moeten de overheidsfinanciën houdbaar blijven.

Vorming en kwaliteit van jobs

Het rapport doet verschillende aanbevelingen om deze visie te realiseren. Er moet een nadruk liggen op kwalitatief, inclusief onderwijs en levenslang leren, met een focus op STEM-opleidingen om in te spelen op technologische veranderingen en de vormingsbehoeften van de meest kwetsbare groepen. Het innovatie-ecosysteem moet worden versterkt door meer investeringen in digitalisering en kunstmatige intelligentie, waarbij de steun maximaal moet bijdragen aan maatschappelijke waardecreatie. Publieke investeringen in infrastructuur moeten worden verhoogd en zorgen voor een significant multiplicatoreffect op de economie. De kwaliteit van de werkgelegenheid moet worden verbeterd, vooral voor risicogroepen zoals jongeren en kortgeschoolden, door betere vormingsmogelijkheden, beperking van tijdelijke contracten, verbetering van de werkomstandigheden (inclusief loon en arbeidsvoorwaarden) en het imago van jobs, en het wegwerken van werkloosheidsvallen. Er moet ook een strategie worden ontwikkeld om het risico op langdurige ziekte en invaliditeit te vermijden, en de combinatie van arbeid en gezin moet worden verbeterd door uitbreiding van gezinsdiensten en hervorming van de verlofsystemen. Tot slot moet de transitie naar een circulaire economie worden versneld en moeten de overheidsfinanciën worden gevrijwaard door een evenwichtige verdeling van de inspanningen op korte en lange termijn en tussen uitgaven en inkomsten.

Sociale gesprekspartners mee aan tafel

De CRB zal dit kader verder ontwikkelen en ook kwesties met betrekking tot mobiliteit, huisvesting en energie-intensieve sectoren opnemen. Het rapport benadrukt het belang van een goed functionerend sociaal-overlegsysteem en de autonomie van sociale partners. De CRB zal blijven werken aan de ontwikkeling van dit kader en aanvullende kwesties zoals mobiliteit en huisvesting opnemen. Het rapport toont aan dat de sociale gesprekspartners een maatschappelijke lange termijnvisie kunnen ontwikkelen die boven de vaak korte termijnpolitiek uitstijgt en dat zij recht hebben op een plaats aan de tafel wanneer het gaat om thema’s zoals klimaattransitie, technologie en overheidsfinanciën.

Auteur : lars.vandekeybus@abvv.be