Bijna een op vijf vrouwelijke arbeiders is langdurig ziek. Burn-out piekt, maar ook de deeltijdse werkhervattingen. Wat leren we hieruit?

Nieuwe cijfers van het RIZIV voor 2024 tonen dat het aantal langdurig zieken blijft stijgen. In juni 2024 waren er 502.580 mensen die pech hadden om langdurig ziek te worden. Het RIZIV verklaart deze stijging ‘vanuit demografische tendensen: bijvoorbeeld toename van de beroepsbevolking, vergrijzing ervan, toename van de participatiegraad van vrouwen op de arbeidsmarkt tot op hogere leeftijd, verdere toename van pathologieën die verband houden met psychische stoornissen en musculoskeletale aandoeningen, enz.). Maar ook wijzigingen in andere socialezekerheidsstelsels spelen een rol: bijvoorbeeld de aanpassing van de pensioensleeftijd voor vrouwen aan die van mannen, de verlenging van de beroepsloopbaan, de geleidelijke afschaffing van werkloosheidsregelingen met bedrijfstoeslagen en de versterking van de voorwaarden voor toegang tot vervroegde uittreding, enz..’ 

Een op vijf vrouwelijke arbeiders is langdurig ziek

Daarbij valt op dat de invaliditeitsgraad bij vrouwen bijna dubbel zo hoog is als bij mannen en sneller toeneemt. 19,56% of bijna een op vijf vrouwelijke arbeiders is langdurig ziek, terwijl dit voor de vrouwelijke bedienden een op tien is.

Sciensano stelt dat vrouwen in België een slechtere mentale gezondheid, meer musculoskeletale aandoeningen en meer geweld op het werk ervaren dan mannen. De verklaring ligt deels bij de sectoren waarin meer vrouwen werkzaam zijn.

Burn-out stijgt driemaal sneller

Psychische stoornissen maken het grootste deel uit van de ziektegroepen, gevolgd door ziekten van het bewegingsstelsel en het bindweefsel. Eind 2023 vertegenwoordigden deze ziektegroepen respectievelijk 38,23% en 31,75% van het totaal aantal invaliden.

Terwijl het totaal aantal langdurig zieken tussen 2018 en 2023 met 23% is gestegen, is het aantal werknemers met een burn-out 3 keer zo snel gestegen namelijk met 70%. Bij zelfstandigen is het aantal personen met een burn-out tussen 2018 en 2023 zelfs met 83% gestegen.

Sterke stijging bij de leeftijdsgroep 60-64 jaar

De sterkste toename van het aantal invaliden zit in de groep 60-64 jaar (+48,76%). De invaliditeitsgraad ligt bij deze groep driemaal hoger dan voor de totale werknemerspopulatie. Sommige werknemers zijn simpelweg ‘op’ tegen die leeftijd. 

Het is niet omdat de gemiddelde leeftijd stijgt, dat we even gezond blijven. Volgens een studie van Solidaris leeft 26% van de mensen met een laag inkomen niet tot de huidige pensioenleeftijd, terwijl dit slechts 13% is bij de hoogste inkomens. Wie die leeftijd haalt heeft volgens de Belgische gezondheidsenquête nog een levensverwachting zonder beperkingen van 10 jaar voor 65-jarige kortgeschoolden en 13 jaar voor 65-jarige langgeschoolden.

Meer langdurig zieken hervatten deeltijds het werk

Er is echter ook goed nieuws, met name een sterke toename van het aantal deeltijdse werkhervattingen van langdurig zieke werknemers. Waar er in 2017 43.383 werknemers het werk deeltijds hervatten is dat in 2023 gestegen naar 78.752. 

Het feit dat ongeveer een zesde van de langdurig zieke werknemers in de feiten deeltijds aan het werk is, relativeert enigszins het hoge aantal langdurig zieken. In bijna de helft van de gevallen (46,85%) wordt een gedeeltelijke werkhervatting gevolgd door een volledige werkhervatting. 

Daarbij valt het op dat in 2022 een vijfde van de langdurig zieken met gezwellen deeltijds aan het werk zijn. Wie durft te beweren dat de langdurig zieken het werk niet willen hervatten, moet die statistiek in het achterhoofd houden. 

Inzetten op werkbaar werk 

Gezondheidsrisico’s moeten preventief aangepakt worden. Werkgevers moeten bij voorrang werk maken van primaire preventiemaatregelen.

Op sectorniveau kunnen de paritaire (sub)comités collectieve initiatieven ondersteunen om het werk beter te organiseren in de ondernemingen van hun sector: preventieve maatregelen inzake gezondheid en veiligheid op het werk en/of maatregelen inzake duurzame herinschakeling van langdurig zieken. Hier kunnen ze ook aanspraak maken op responsabiliseringsbijdragen geïnd door de RSZ die ondernemingen moeten betalen wegens een bovenmaatse instroom in invaliditeit van hun werknemers. Om dat geld te kunnen aanwenden moet het pc wel over een fonds voor bestaanszekerheid beschikken en hiervoor een speciale CAO afsluiten, waarin de preventieve maatregelen worden aangegeven waar dit bedrag aan zal worden besteed..

Tenslotte moeten werknemers met lange loopbanen of zwaar werk het recht krijgen om tijdskrediet eindeloopbaan op te nemen met een volledige gelijkstelling voor het pensioen en om vervroegd met pensioen te gaan (via korting op de loopbaanvoorwaarden zonder pensioenverlies).

Auteur: niels.morsink@abvv.be