Op 21 februari 2025 hebben de sociale gesprekpartners in de Hoge Raad voor Preventie en Bescherming op het Werk een advies op eigen initiatief uitgebracht over de toekomst van de arbeidsgeneeskunde met een focus op het gezondheidstoezicht door de arbeidsarts. 

In het advies worden de belangrijkste principes besproken in een later stadium kunnen leiden tot een hervorming van het gezondheidstoezicht dat meer aandacht moet hechten aan preventie, de meest groepen van werknemers, een doordachte takenverdeling van de betrokken actoren. Het vervolgadvies met een praktische uitwerking van deze bakens wordt verwacht in de zomer. 

De aanleiding van dit advies was een vaststelling dat het huidige kader en/of de implementatie ervan ertoe leidt dat bepaalde categorieën van werknemers, en met name kwestbare werknemers en andere specifieke doelgroepen niet of onvoldoende van dienstverlening van de externe diensten voor preventie en bescherming op het werk (EDPBW) genieten. Verder zijn er ook signalen dat de deskundigheid van arbeidsartsen en andere medewerkers van de afdeling gezondheidstoezicht op dit moment niet optimaal benut wordt voor het realiseren van de juiste preventieaanpak en van gezondheidswinst.

Tijdens een bespreking in de HRPBW zijn de volgende basisprincipes en uitgangspunten bij mogelijke aanpassingen aan de taakverdeling en werkwijzen van EDPBW naar boven gekomen:

• de werknemers gedurende de hele loopbaan, gezond, gemotiveerd en betrokken aan het werk houden, maar ook het voorkomen van (langdurige) arbeidsongeschiktheid;
• stabiliteit en rust brengen in het landschap van de arbeidsgeneeskunde;
• rekening houden met diverse uitdagingen die op ons af komen o.a nieuwe technologieën;
• het werk van de arbeidsarts aantrekkelijk maken en houden;
• de deskundigheid van arbeidsartsen en andere medewerkers van de afdeling gezondheidstoezicht optimaal benutten voor het realiseren van de juiste preventieaanpak en van gezondheidswinst;
• een adequate dienstverlening leveren door de externe diensten aan al hun klanten en hun werknemers.

Om deze principes te realiseren is het wel belangrijk dat er voldoende ruimte blijft voor preventie en dat er een gelijk speelveld voor gezondheidstoezicht-actoren gegarandeerd wordt (geen andere “coaches”, apps of bedrijfjes die de taken van EDPBW zich kunnen toe-eigenen). Een evaluatie en aanpak van mogelijke ontmoedigende factoren kunnen tevens bijdragen aan een evenwichtig gezondheidstoezicht. Er moet ook een evenwicht gevonden worden tussen een bijzondere aandacht voor werknemersgroepen met de grootste noden en een evenwaardig en kwalitatief gezondheidstoezicht voor elke werknemer. Vanzelfsprekend blijft hier een directe link met het organisatieniveau, een collectieve vertaalslag, onontbeerlijk. 

Aan de hand van de drie sleutelelementen geven de sociale gesprekpartners in het advies tevens meer duidelijke contouren van de mogelijke hervorming van het gezondheidstoezicht. 

1. De arbeidsarts gerichte taken en een coördinerende rol geven in het gezondheidsbeleid en de aanpak van het gezondheidstoezicht van de werknemers

De sociale partners zijn van mening dat de arbeidsarts een zo goed mogelijk zicht op en kennis van de gezondheidsrisico’s van de werknemers van een onderneming moet hebben. Zonder dit inzicht is het niet mogelijk om de juiste acties te ondernemen om de gezondheid van de werknemer op het werk op te volgen.

2. De risicoanalyse als basis voor de bepaling van de taken van de arbeidsarts én de verpleegkundige

De risicoanalyse is een belangrijk instrument dat de arbeidsarts in staat moet stellen om de risico’s (ook de nieuwe), die te maken hebben met de gezondheid van de werknemers te kennen en in te schatten. 

3. De taakverdeling tussen de arbeidsarts en de verpleegkundige

De arbeidsarts is de best gekwalificeerde persoon om het gezondheidstoezicht uit te voeren maar de daling van het aantal beschikbare arbeidsartsen leidt tot uitdagingen. Een gewijzigde taakverdeling tussen de arbeidsarts en de verpleegkundige kan een deel van de oplossing zijn, maar deze taakverschuiving moet uiteraard onderworpen blijven onder strikte voorwaarden. 

• Een duidelijk toepasbaar en door de arbeidsinspectie controleerbaar wettelijk kader dat bepaalt welke taken wel en niet kunnen overgeheveld worden en welke procedures en instrumenten hierbij moeten worden ingezet (o.a. zeer duidelijke, evalueerbare, wetenschappelijk gevalideerde en uniform toepasbare protocollen, en medische vragenlijsten, ...);
• Een passende opleiding over gezondheid en preventie op het werk van de verpleegkundige die voldoende garanties biedt om deze taken kwaliteitsvol en met kennis uit te voeren en die in overeenstemming is met de toegekende verantwoordelijkheden (incl. bijscholingen);
• Er is transparantie nodig over de taakverdeling, de kost en de tijdsbesteding;
• De arbeidsarts blijft de eindverantwoordelijke voor het gezondheidstoezicht en de adviezen m.b.t. het gezondheidsbeleid in ondernemingen.

Binnen de HRPBW loopt momenteel een discussie om meer praktische invulling te geven aan de hierboven geschetste uitgangspunten en voorwaarden.

Auteur: anna.makhova@abvv.be